Een fenomeen waar ik telkens weer tegenaan loop is het onbedoelde onbegrip naar mensen met ADHD. Als dat het geval was bij mensen die niet op professionele basis betrokken zijn bij mensen met ADHD, dan zou me dat niet verbazen, maar je raadt het al, steeds weer kom ik dit fenomeen tegen bij mensen die dat wél zijn. Intern begeleiders, zorgcoördinatoren, docenten, praktijkondersteuners, psychologen, om er maar een aantal te noemen.
Het onbegrip wordt meestal niet letterlijk geuit. Er wordt niet gezegd: ik begrijp jou niet. Was dat maar zo, dan was het voor degene met ADHD veel gemakkelijker om te zien dat het onbegrip iets is van degene die hulp biedt en niet zegt dat degene zelf tekort schiet. Het onbegrip wordt veelal op een indirecte manier getoond; de geboden hulp laat meestal zien dat er sprake is van onbegrip doordat het hulp is die niet werkt. Dat laat zien dat het onbedoeld is, dat er geen verkeerde intentie achter zit.
Cliënten beschrijven de hulp die hen wordt of werd geboden vaak als volgt: er wordt me verteld hoe ik moet plannen. En ook hoor ik regelmatig: de hulp bestaat uit het samen maken van een planning.
Altijd weer die planning.
Ook ik zie regelmatig bij mijn cliënten dat het aan een planning ontbreekt. Dat is op zich geen probleem, maar er is meestal wel behoefte aan een systeem dat hen helpt om zaken gedaan te krijgen die belangrijk zijn voor henzelf of anderen. En dus geven ze terecht aan dat het plannen niet lukt en veelal zeggen ze zelf ook letterlijk dat het hen aan een planning ontbreekt.
De gedachte die – zo lijkt het tenminste – bij veel mensen die geacht worden hulp te bieden aan mensen met ADHD, op deze constatering volgt is dat degene met ADHD geholpen moet worden met het maken van een planning. Er wordt een systematiek aangereikt, deze wordt uitgelegd (en nog eens en nog eens uitgelegd) en meestal wordt de planning samen gemaakt – of in ieder geval de eerste keer of keren.
Zo, nu moet het goed komen met de planning.
De achterliggende logica is in mijn ogen zowel heel kort door de bocht, als dat het de persoon met ADHD enorm tekort doet. Denken dat iemand met ADHD die moeite heeft plannen, hulp nodig heeft bij het plannen leidt bovenal tot een oplossing niet werkt. De kans dat de geboden systematiek aansluit op wat werkt voor degene met ADHD, is namelijk heel klein. De kans dat degene zich onbegrepen, niet gehoord en niet serieus genomen voelt, is heel erg groot.
Alle mensen met ADHD die ik gesproken heb, hebben al meerdere en vaak heel veel planningssystemen geprobeerd. Ze hebben telkens weer ervaren – soms direct en meestal naar verloop van tijd – dat het systeem niet werkt voor hen. Veelal hebben ze vaak en steeds opnieuw ervaren dat zij er niet in slagen om succesvol te zijn en te blijven in het hanteren en naleven van een planning. Dat hen iets niet lukt, wat voor de meesten heel vanzelfsprekend en gemakkelijk is.
Bij het starten met een nieuw planningssysteem, begint iemand met ADHD met 10 – 0 achterstand. Er is geen of weinig vertrouwen dat het dit keer wel tot een succes zal leiden. Om tot hanteren en naleven van een planning te komen is er een heel ander soort hulp nodig. Bijvoorbeeld hulp bij het omgaan met onzekerheid hierover, of hulp bij het ontwikkelen of vinden van een systeem dat past bij hoe degene met ADHD werkt, waar zij behoefte aan heeft. Hiervoor moet iemand eerst weer ondersteund en begeleid worden in het doen van zelfonderzoek om zo te ontdekken wie ze is en hoe ze werkt, in dit geval als het gaat om het volbrengen van taken, want dat is toch het hele idee achter het hanteren van een planningssysteem. Of degene helpen voelen wat haar ervan weerhoudt een planning te maken of na te leven.
Hulp bij plannen, is meestal niet het aanbieden en uitleggen van een planningssysteem en ook niet het – keer op keer – helpen bij het maken van de planning. Hoe goed bedoeld ook, het werkt meestal contraproductief. Hulp bij plannen, vraagt verder kijken en bovenal degene met ADHD serieus nemen, werkelijk willen weten hoe plannen voor haar werkt.
En wees gerust, op het moment dat degene met ADHD zichzelf beter kent, is er binnen een mum van tijd een prachtig, gepersonaliseerd planningssysteem, kan ze het de hulpverlener tot in de puntjes uitleggen én is er de motivatie en het vertrouwen om het systeem te gaan en blijven hanteren