Onlangs bestelde en ontving ik het boek ‘Het verstrooide brein – ADD begrijpen en helen’ van Gabor Maté. Maté is een Hongaars-Canadees arts met ADD en vader van drie kinderen die ook allen deze diagnose hebben. Even voor de duidelijkheid: in het Engelse taalgebied wordt de term ADD gehanteerd voor zowel ADHD als ADD. In het Nederlandse taalgebied hanteren we juist ADHD voor zowel ADHD als ADD.
Tot nu toe vind ik zijn boek interessant en verhelderend. Eén van de eerste zaken waarover hij in zijn boek helderheid schept is dat er bij ADHD geen sprake is van symptomen.
Huh?
Laat me je dat uitleggen: hoofdpijn kan een symptoom zijn van een hersentumor. Pijn bij het lopen kan een symptoom zijn van een versleten heup. Er bestaan echter tekenen waaraan je ADHD kunt herkennen. Wellicht zijn er oorzaken die ten grondslag liggen aan deze tekenen, maar dat is in ieder geval niet iets dat we in iemand kunnen aanwijzen als ‘ADHD’, zoals dat wel met een versleten heup of een hersentumor kan. Een uitspraak als ‘mijn uitstelgedrag wordt veroorzaakt door mijn ADHD’ is onjuist. Een juiste manier van uitdrukken is ‘het uitstelgedrag dat ik vertoon is een teken van ADHD’.
Gabor Maté erkent dat de tekenen die mensen met de diagnose ADHD vertonen, belemmerend tot zeer belemmerend kunnen werken. Hij spreekt daarbij dus ook uit eigen ervaring. En hij erkent ook dat je jezelf als mens met deze diagnose tekort doet als je hier niets mee doet.
De vraag is alleen wat je er precies mee te doen hebt.
Zodra je de gedragskenmerken die we ADHD noemen niet langer beschouwt als symptomen, maar als tekenen, kun je in ieder geval stoppen met deze te bestrijden alsof je ADHD kunt verhelpen. Iets wat binnen de reguliere zorg wel heel gangbaar is. Als je iemand met ADHD beziet als een persoon die dermate tekenen van ADHD vertoont dat ze een belemmerende uitwerking hebben op het leven van degene, dan rijst de vraag wat er nodig is om dit te verminderen. En de oplossing kan zomaar elders liggen dan bij de tekenen zelf.
Ik zie dat cliënten die starten met een traject bij mij, niet het leven leven dat bij hen past. Ze leven het leven – of proberen dit althans –
waarvan zij hopen dat zij daarmee in de ogen van anderen voldoen. Een leven waarin de ADHD-tekenen niet of in ieder geval veel minder aanwezig zijn.
Het opvallende is dat zodra zij meer het leven gaan leven dat past bij wie zij zijn mét de gedragskenmerken die we ADHD noemen, dat zowel de tekenen zelf afnemen, als de belemmerende invloed van die tekenen. Dit laatste gebeurt meestal doordat de tekenen ten positieve worden aangewend in iemands leven. Met andere woorden: de tekenen worden benut. De impulsiviteit wordt benut als flexibiliteit, de hyperactiviteit als energiek zijn, het snel afgeleid zijn als creativiteit. En dit zijn maar enkele van de honderden voorbeelden die ik zou kunnen geven van hoe mijn cliënten hun ADHD-tekenen zijn gaan uitbuiten in hun leven.
Het leven gaan leven dat werkelijk bij jou en je ADHD-gedragskenmerken past, is een grote en complexe uitdaging. Dat vraagt veel geduld en aandacht, de juiste ondersteuning en bovenal heel veel moed. Durf jij deze uitdaging aan?